Εχει περάσει σχεδόν ένας μήνας από την ολοκλήρωση της Διεθνούς Συνόδου για το Κλίμα (COP 26), για την οποία πολύς λόγος έγινε και αρκετά άρθρα γράφτηκαν, κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, που φιλοξένησε τη φετινή σύνοδο.
Δύσκολο, όμως, για κάποιον μη ειδικό να βγάλει ένα ασφαλές συμπέρασμα για το γενικό αποτέλεσμα και τα βασικά συμπεράσματά της και, κυρίως, να μπορέσει να τα τοποθετήσει και να τα αξιολογήσει υπό το πρίσμα του ευρύτερου οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού που έχει ξεκινήσει.
Μέσα, λοιπόν, από αυτή τη ματιά του μη ειδικού –με την τεχνική έννοια του όρου– αλλά ως ενεργή πολίτης και επαγγελματίας που μεταξύ άλλων ασχολείται περίπου 20 χρόνια με τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, θα προσπαθήσω να κάνω μια συνοπτική αναφορά για τη φετινή σύνοδο. Ηταν η πρώτη φορά που συμμετείχα σε μια COP (United Nations Climate Change Conference) κι αν η αρχική εντύπωση μπορεί να είναι ότι πρόκειται απλώς για ένα ακόμα συνέδριο, όλα αλλάζουν φτάνοντας στον τόπο διεξαγωγής και συγκεκριμένα, φέτος, στη Γλασκώβη.
Η πόλη ζούσε στον ρυθμό της COP 26 κι αυτό το καταλάβαινες από τη στιγμή που έβγαινες από τον κεντρικό σταθμό του τρένου στην Queen Street.
Σημάνσεις, ηλεκτρικά λεωφορεία για τις μετακινήσεις, καταστήματα καφέ – εστίασης με καινοτόμες δράσεις για μηδενικές εκπομπές ρύπων και παραγωγής απορριμμάτων, καταστήματα ρούχων με εστίαση στην κυκλική οικονομία, επικοινωνία στα σημεία πώλησης και προγράμματα πιστότητας πελατών με επίκεντρο τη βιωσιμότητα, καθώς και άλλα πολλά που σε έκαναν να αρχίζεις να ονειρεύεσαι πώς θα μπορούσαν να είναι οι πόλεις μας σε λίγα χρόνια. Να ονειρεύεσαι;
Πόσο καιρό είχα να το νιώσω αυτό; Αλλά αν είσαι έστω και λίγο ευαισθητοποιημένος και προτιμάς να βλέπεις το ποτήρι μισογεμάτο, η φετινή COP 26 στη Γλασκώβη ήταν μια τέτοια πηγή έμπνευσης και ευαισθητοποίησης. Οχι μόνο χάρη σε όσα μπορούσες να δεις περιδιαβάζοντας το κέντρο της πόλης, αλλά και από όσα άκουγες κι έβλεπες φτάνοντας στο Κέντρο Επιστημών, όπου βρίσκονταν οι διάφορες εγκαταστάσεις στις οποίες διεξαγόταν η σύνοδος.
Ηταν, πράγματι, μια αφορμή για να ξανασκεφτείς πού αξίζει να επικεντρώνεις την προσοχή, την περιέργεια και την ενέργειά σου, να αντιληφθείς ότι ο καθένας μας μπορεί να επηρεάσει ή να γίνει καταλύτης για να κινήσει την περιέργεια κι άλλων ανθρώπων προς τα κοινά μας ζητήματα.
Ετσι ώστε να μπορέσουμε να τα καταλάβουμε καλύτερα, να ασκήσουμε μια δημιουργική και θετική πίεση στα κέντρα λήψης αποφάσεων για να προσπαθήσουν περισσότερο, να συνεργαστούμε για να βρούμε λύσεις και να συμβάλουμε, όσο ο καθένας μπορεί, για να γίνει πραγματικά αυτή η κλιματική κρίση μια ευκαιρία μετασχηματισμού προς ένα καλύτερο, πιο ανθρώπινο, πιο αρμονικό και λιγότερο επιβαρυντικό για το περιβάλλον και τον άνθρωπο τρόπο ζωής. Δεν έλειπαν, βέβαια, και οι διαδηλώσεις έξω από τα κεντρικά γραφεία εταιρειών αλλά και στους προαύλιους χώρους της COP, όμως, ακόμα κι αυτό ήταν μια πηγή προβληματισμού και σκέψης για το αν πράγματι όσοι έχουν τη δύναμη, κάνουν στα αλήθεια ό,τι καλύτερο μπορούν για να αντιμετωπιστεί η μεγαλύτερη οικουμενική κρίση στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Ενα πρώτο, λοιπόν, συμπέρασμα είναι ότι υπάρχει σε γενικές γραμμές συναίνεση. Καθόλου αυτονόητο για ένα παγκόσμιο, πολύπλοκο και περίπλοκο ζήτημα, στο οποίο πρέπει να συμφωνήσουν 200 χώρες! Υπάρχει όμως και μεγάλη πρόοδος σε ό,τι αφορά τις λύσεις και η τεχνολογία παίζει καταλυτικό ρόλο. Το ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα μπορέσουν αυτές οι λύσεις να αποκτήσουν την κλίμακα και την ελαστικότητα κόστους που χρειάζεται προκειμένου να αντικαταστήσουν τις ευρέως εδραιωμένες λύσεις με βάση τον άνθρακα, απόρροια της 2ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ολοι ήταν εκεί. Πολιτικοί, μη κυβερνητικές οργανώσεις, φοιτητές, εκπρόσωποι του επιστημονικού χώρου, στελέχη επιχειρήσεων, ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών.
Ολοι προσπαθούσαν να καταλάβουν, να μάθουν, να ανταλλάξουν απόψεις και να μοιραστούν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν ο ένας την πλευρά του άλλου και να χτιστεί ένα αμοιβαίο κλίμα κατανόησης κι εμπιστοσύνης, για να μπορέσουν να αναληφθούν οι δράσεις που χρειάζονται, ώστε φτάνοντας το 2050 να μην είναι πολύ αργά. Σε κάποιες περιπτώσεις συμφώνησαν πως διαφωνούν, όπως για παράδειγμα η Ινδία, η Ινδονησία, η Κίνα και η Νότια Αφρική, που ζήτησαν παραπάνω χρόνο για να ευθυγραμμιστούν με τις υπόλοιπες χώρες σε συγκεκριμένους στόχους, καθώς και για τη σταδιακή κατάργηση της ενέργειας που προέρχεται από άνθρακα.
Αλλά σε γενικές γραμμές υπήρξε ομοφωνία πως η ώρα είναι τώρα! Ο στόχος-δέσμευση του Net Zero είναι μονόδρομος, αλλά πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι εθνικές συνθήκες ορισμένων χωρών σε ό,τι αφορά την ετοιμότητά τους για την απαιτούμενη μετάβαση. Μπορεί κανείς να προσδιορίσει τη φετινή Σύνοδο για το Κλίμα αλλά και το 2021 ως το σημείο μηδέν! Ξεκινάμε να μετράμε, ήδη, αντίστροφα από το σημείο που ο κόσμος, όπως τον ξέραμε, μπορεί να μην υπάρχει.
Μόλις σε λίγα χρόνια από τώρα, όταν τα παιδιά της δικής μου γενιάς, της δεκαετίας του ’70, θα είναι στη σημερινή δική μας ηλικία. Προσωπικά, δεν μου φαίνεται καθόλου μακρινό και η σκέψη ότι τα παιδιά της εποχής της τεχνολογίας, της πρόσβασης στην απεριόριστη γνώση, που δεν έζησαν πόλεμο ή μεγάλες πολιτικές εσωτερικές αναταράξεις, θα ζήσουν σε έναν κόσμο πολύ χειρότερο από όλες τις προηγούμενες, με τρομάζει και με απογοητεύει ταυτόχρονα.
Αλλά δημιουργεί κι ένα αίσθημα ευθύνης ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να επιτρέψουμε αυτό να συμβεί. Είμαστε η γενιά που καλείται να διαχειριστεί την κρίση της κλιματικής αλλαγής. Και η στιγμή είναι ξεκάθαρα τώρα. Τώρα, θα διαμορφώσουμε τον κόσμο και τον τρόπο ζωής των επόμενων δεκαετιών Ενας από τους χώρους όπου διεξήχθη η COP26, στη Γλασκώβη, στις 12 Νοεμβρίου 2021.
Συμπέρασμα δεύτερο, λοιπόν, ότι η δεκαετία 2020-2030 επιβάλλεται να είναι η δεκαετία της δράσης. Αν η προηγούμενη δεκαετία ήταν αυτή της ευαισθητοποίησης που οδήγησε στη φετινή COP στην κορύφωσή της με την κοινή αποδοχή ότι πρέπει να δεσμευτούμε για Net Zero μέχρι το 2050, η επόμενη είναι η δεκαετία που απαιτεί να σπάσουμε το μεγάλο στόχο με τη μακροπρόθεσμη προοπτική σε μικρότερους, βραχυπρόθεσμους στόχους και ορόσημα με συγκεκριμένες δράσεις κι απτά, μετρήσιμα αποτελέσματα, που θα ελέγχονται για την εγκυρότητα, αξιοπιστία κι αποτελεσματικότητα και θα έχουν ως οδηγό την επιστήμη.
Αυτές οι μικρές δράσεις, που θα γίνονται όμως με ολοκληρωμένο, διάφανο και συστηματικό τρόπο, θα οδηγήσουν στην επίτευξη του μεγάλου στόχου. Συμπέρασμα τρίτο, λοιπόν, ότι χρειάζεται πλέον να αρχίσουμε να συμπληρώνουμε και να εξειδικεύουμε τις μεγάλες δεσμεύσεις και ανακοινώσεις με συγκεκριμένα πλάνα δράσης που στηρίζονται σε εφικτούς στόχους, ενσωματώνοντας τα πλήρως στα βασικά επιχειρησιακά πλάνα ανάπτυξης και δράσης τόσο των επιχειρήσεων όσο και των εθνικών κυβερνήσεων και διασυνδέοντας τα με τα υφιστάμενα και μελλοντικά επενδυτικά και χρηματοδοτικά εργαλεία και κίνητρα. Ολοι έχουν έναν ρόλο να παίξουν. Χρειάζεται όμως προσοχή ώστε να μην είναι, επ’ ουδενί, μια μετάβαση που αφορά τους λίγους και μεγάλους. Οι μεγάλες εταιρείες και τα ισχυρά κράτη οφείλουν να δώσουν τον τόνο και να λειτουργήσουν ως πρότυπα. Εχουν όμως κι έναν επιπλέον ρόλο να παίξουν και αυτός είναι να βοηθήσουν τις ΜΜΕ που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, να ενταχθούν και να ακολουθήσουν τον δρόμο του Net Zero.
Oι μεγάλες εταιρείες, για παράδειγμα, μπορούν να συμβάλουν αξιοποιώντας τα μεγάλα δίκτυα εφοδιαστικής αλυσίδας στα οποία ανήκουν πολλές ΜΜΕ. Μερικοί άλλοι ενδεικτικοί τρόποι μπορεί να είναι τα ωφέλιμα επιτόκια, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, η εκπαίδευση, η ανταμοιβή για προγράμματα απόδοσης. Οι κυβερνήσεις με τη σειρά τους οφείλουν να θέσουν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο και σαφείς οδικούς χάρτες, να δώσουν έμφαση στην εκπαίδευση της νέας γενιάς και την επανεκπαίδευση του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού, αλλά και την προσαρμογή των δικών τους κρατικών σχεδίων, δίνοντας έμφαση στην ένταξη της κυκλικής οικονομίας και της διατήρησης της βιοποικιλότητας στο παραγωγικό, οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο.
Φυσικά, αυτός ο μετασχηματισμός δεν θα γίνει χωρίς κόστος, αλλά και πάλι είναι θέμα προτεραιοτήτων και προοπτικής. Δεν πρέπει να μιλάμε για το κόστος ή τις επενδύσεις για την ανάληψης δράσης αλλά για το κόστος και την αποεπένδυση εξαιτίας της μη ανάληψης δράσης – για το ποιο είναι το κόστος της αδράνειας ή της αργής μετάβασης. Χρειάζεται, τέλος, να δούμε και να τα εντάξουμε όλα αυτά στη μεγαλύτερη εικόνα. Η κλιματική κρίση σε συνδυασμό με την επιταχυνόμενη εξέλιξη της τεχνολογίας είναι το εφαλτήριο για έναν ευρύτερο μετασχηματισμό του παραγωγικού, οικονομικού και καταναλωτικού μοντέλου που γνωρίζαμε. Tα συστήματα που μας περιβάλλουν θα πρέπει να εξελιχθούν ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις πολλές και διαφορετικές εξωτερικές προκλήσεις και τις αλλαγές που αυτές επιφέρουν. Πρόκειται για μια εκ βάθρων αλλαγή, από το γιατί, στο πώς και το τι, με στόχο τη δημιουργία ενός οικονομικού, παραγωγικού και κοινωνικού μοντέλου που σέβεται επί της ουσίας, και όχι θεωρητικά, το φυσικό περιβάλλον και λειτουργεί σε αρμονία με αυτό, και όχι σε βάρος αυτού, συμπεριληπτικό και δικαιότερο, με επίγνωση της αλληλεπίδρασης και του αντίκτυπου που αφήνει η δράση ενός μέρους στο άλλο και όλων μαζί στον στον πλανήτη και του κατοίκους του.
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση έχει ήδη ξεκινήσει. Εχουμε, λοιπόν, την ευκαιρία με αυτή την επανάσταση να ανυψώσουμε την ανθρωπότητα σε μια νέα συλλογική και ηθική συνείδηση που βασίζεται στην αίσθηση του κοινού μας πεπρωμένου σε αυτόν τον πλανήτη. Η ώρα είναι Τώρα και η αλλαγή πρέπει και θα συμβεί για το κοινό μας όφελος. Ελπίζω λίγα χρόνια αργότερα, κοιτάζοντας προς τα πίσω, να θυμόμαστε τη φετινή COP 26 ως τη στιγμή που η ανθρωπότητα αποφάσισε να αναλάβει πραγματική δράση για το κλίμα και αυτό ήταν το έναυσμα για ένα φαινόμενο ντόμινο που είχε τη δύναμη και την ορμή να οδηγήσει στον τέταρτο πραγματικό μετασχηματισμό της ανθρωπότητας.
Η Σίσσυ Ηλιοπούλου είναι διευθύντρια Εταιρικών Σχέσεων, Επικοινωνίας & Βιώσιμης Ανάπτυξης Βόρειας Ευρώπης της The Coca-Cola Company και Mέλος της Επιτροπής Κυκλικής Οικονομίας του Ελληνο-Αμερικανικού Επιμελητηρίου Πηγή: Protagon.gr
