Μια από τις πολλές παράπλευρες επιπτώσεις που είχε η ιστορία του κορωνοϊού ήταν ότι ταρακούνησε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Κάθε ευρωπαϊκή χώρα όχι απλά τράβηξε τον δρόμο της, αλλά επιπλέον απομονώθηκε από τον περίγυρό της. Στην προσπάθεια όλων να αναχαιτίσουν την διάδοση του ιού σφραγίστηκαν όλες οι δίοδοι που οδηγούν από την μια χώρα στην άλλη, είτε αυτές είναι χερσαίες, είτε θαλάσσιες είτε, εναέριες. Μετά από δεκαετίες υψώθηκαν διαχωριστικές γραμμές εκεί που σύνορα ήταν απλές ταμπέλες στο πλάι του δρόμου που ειδοποιούν τους διερχόμενους ότι μόλις άλλαξαν χώρα.
Η πρώτη ανάγνωση είναι συναισθηματική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έδειξε να μοιάζει σαν μια πολυτέλεια από αυτές που αντέχουμε να συντηρούμε όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, αλλά όταν τα πράγματα αρχίσουν να ζορίζουν μετατρέπεται σε βαρίδι που είναι ανάγκη να απαλλαγούμε. Είναι ομολογουμένως υπερβολική και άδικη αυτή η σκοπιά, υπήρχαν πρακτικοί λόγοι που συνέβη αυτό που συνέβη. Οι καταστάσεις ήταν απρόβλεπτες κι επείγουσες κι απαιτούνταν η λήψη έκτακτων μέτρων. Η ΕΕ είναι ένας σημαντικός μεν δυσκίνητος δε οργανισμός με συγκεκριμένες διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Οι διαδικασίες αυτές απαιτούν χρόνο ο οποίος δεν ήταν όμως διαθέσιμος. Οπότε αναγκαστικά η ΕΕ παραμέρισε αφήνοντας την ανάληψη δράσης εξ’ολοκλήρου στα κράτη-μέλη.
Όμως πέρα από το πλήγμα στο πρεστίζ τίθενται και οικονομικά θέματα. Υπήρξε το προηγούμενο διάστημα ένα άτυπο bras-de-fer Βορρά-Νότου για το μέγεθους και το είδος της οικονομικής βοήθειας που θα διατεθεί για την στήριξη των ευρωπαϊκών οικονομιών. Υποτίθεται βρέθηκε συμβιβαστική λύση, αλλά οι ανινσότητες παραμένουν μεγάλες καθώς κάθε χώρα έχει διαφορετικές δυνατότητες να παρέχει κρατικές ενινσχύσεις. Σύμφωνα με το Bloomberg το διάστημα Μαρτίου-Ιουνίου οι μισές κρατικές ενισχύσεις που δόθηκαν εντός ΕΕ αφορούσαν γερμανικές επιχειρήσεις1!
Το χειρότερο είναι ότι με αφορμή τον κορωνοϊό επανήλθε μετά από πολλά χρόνια το μικρόβιο του ανταγωνισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Στα παίγνια μηδενικού αθροίσματος το κέρδος σου είναι η χασούρα του άλλου, κάτι που είναι γνωστό στα οικονομικά με τον όρο «beggar thy neighbour». Υπήρξαν παράπονα την ώρα της υγειονομικής κρίσης για χώρες που μπλόκαραν πόρους για να τους έχουν διαθέσιμους οι ίδιες, ενώ ακόμα και τώρα βλέπουμε πολλές χώρες να προσπαθούν να αποτρέψουν τους πολίτες τους να πάνε διακοπές στο εξωτερικό το καλοκαίρι για να παραμείνουν τα χρήματά τους εντός της επικράτειας.
Η αλήθεια είναι για αρκετούς αιώνες κάπως έτσι ήταν οι σχέσεις των ευρωπαϊκών κρατών. Συνεχείς ανταγωνισμοί που όταν οξύνονταν οδηγούσαν σε πολεμους, με τις κρίσεις συχνά να εξωτερικεύονται σε άλλα σημεία του πλανήτη και να δημιουργούνται παγκόσμιες συρράξεις. Από τα μέσα του 20ου αιώνα όμως η κατάσταση άλλαξε, οι άλλες ήπειροι χειραφετήθηκαν από τον έλεγχο της Ευρώπης και πλέον παίζουν στο παιχνίδι με ίσους όρους. Σήμερα η Ευρώπη παρότι καταφέρνει να διατηρεί σημαντικό για το μέγεθός της ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ (συνεχώς μειούμενο), δεν αποτελεί παρά ένα μικρό τμήμα του κόσμου πληθυσμιακά, ένα ακόμα πιο μικρό σαν έκταση, κι επίσης είναι φτωχή σε πρώτες ύλες. Με τέτοιους όρους καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν μπόρεί να παίξει μόνη της πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια σκακιέρα, πόσο μάλλον αν παράλληλα εκτός από τους γίγαντες της Ασίας έχει να αντιμετωπίσει και τους τοπικούς παραδοσιακούς αντιπάλους της στην γηραιά ήπειρο.
Αυτός είναι κι ο βασικός λόγος που γεννήθηκε κι αναπτύχθηκε η ΕΕ, αλλά τα πρόσφατα γεγονότα δημιουργούνε ερωτηματικά για το μέλλον της. Για να μπορέσει να σταθεί πολιτικά ενοποιημένη θα πρέπει πρώτιστα ο ένας Ευρωπαίος να βλέπει τον άλλο όπως βλέπει ο Αμερικάνος κάποιον από άλλη πολιτεία. Είναι αυτό δυνατόν στην πολύγλωσση, πολιτισμικά κατακερματισμένη, αλλά και μισαλλόδοξη Ευρώπη;
Επίσης θα χρειαστούν σημαντικές πολιτικές αλλαγές. Συχνά οι «Βόρειοι» γκρινιάζουν για την αναποτελεσματικότητα των «Νοτίων» και οι «Νότιοι» για την έλλειψη διάθεσης αλληλεγγύης από την πλευρά των «Βορείων». Είναι διαθετοιμένοι και οι μεν και οι δε να κάνουν σημαντικές τομές στον τρόπο που λειτουργούν τα κράτη τους και χειρίζονται τον κουμπαρά τους;
Ένα από αυτά που έδειξε η κρίση στην Ελλάδα (το καναρίνι στο ορυχείο) είναι ότι ένα καράβι δύσκολα στρίβει, η δύναμη της αδράνειας είναι πολύ ισχυρή και οι νοοτροπίες αιώνων αργούν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Επιπλέον, οι απόπειρες σημαντικών αλλαγών είναι δύσκολο να στεφθούν από επιτυχία γιατί προσκρούουν σε ισχυρά εδραιωμένα συμφέροντα.
Άρα μήπως είναι απλά θέμα χρόνου μια μεγάλη κρίση να διαλύσει στα εξ ων συνετέθη το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και να μοιράσει τις ευρωπαϊκές χώρες σε στρατόπεδα ισχυρών εξω-ευρωπαϊκών χωρών;
Παρεπιπτόντως το θέμα ενδιαφέρει και την Σκωτία, καθώς η προσπάθεια επίτευξης νέου δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας στηρίζεται κυρίως στο ότι στην ψηφοφορία για το Brexit οι Σκωτσέζοι επέλεξαν ξεκάθαρα την παραμονή στην ΕΕ.
