Οι εθνικοί ηγέτες συγκεντρώθηκαν στη Γλασκώβη αυτή την εβδομάδα για να λάβουν μέρος σε αυτό που έχει γίνει ετήσια ιεροτελεστία μετάνοιας – ζητώντας συγγνώμη για την ιστορική κακή συμπεριφορά στο κλίμα και δεσμευόμενοι να γίνουν τελικά αγνοί, αλλά… «όχι ακόμα».
Στις δύο ημέρες έναρξης της διήμερης διάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα στη Γλασκώβη, 115 ηγέτες πήραν μέρος, πολλοί για να πουν πώς σχεδιάζουν να «εξιλεωθούν για τις αμαρτίες τους», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Politico όσον αφορά τον άνθρακα, ενώ οι χώρες που πλήττονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ζητούσαν με τη μορφή μεγαλύτερων χρηματοοικονομικών ροών και απότομων περικοπών εκπομπών.
«Γιατί να υποστούν αυτόν τον άμεσο αντίκτυπο, αυτή την απώλεια και τη ζημιά, εξαιτίας των εκπομπών που αρχίσαμε να παράγουμε στη χώρα μας πριν από 250 χρόνια;» διερωτήθηκε ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον.
Ωστόσο, παρά τις τακτικές εορταστικές εκδηλώσεις, ο επικεφαλής των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες είπε ότι ήταν μια «ψευδαίσθηση» ότι οι δεσμεύσεις που έγιναν ήταν αρκετές.
«Πότε θα ηγηθούν οι ηγέτες;» ρώτησε η πρωθυπουργός των Μπαρμπέιντος, Μία Μότλεϊ. «Μπορούμε… να βρούμε μέσα την αποφασιστικότητα να επαναφέρουμε τη Σύνοδο της Γλασκώβης σε τροχιά, ή φεύγουμε σήμερα πιστεύοντας ότι ήταν μια αποτυχία πριν ξεκινήσει;»
Το βάρος στην… ηθική
Αλλά οι συχνά βαρετές ομιλίες των ηγετών δεν αφορούν την ηγεσία παρά την παρακολούθηση. Το παγκόσμιο κλιματικό σύστημα δεν επιβάλλει κυρώσεις για την απώλεια στόχων εκπομπών ή τη μη δέσμευση ότι θα κάνει αρκετά για να κρατήσει υπό έλεγχο την άνοδο της θερμοκρασίας, αλλά βασίζεται στην ηθική πεποίθηση – την αίσθηση της ντροπής των ηγετών έναντι των ομοίων τους, εάν οι χώρες τους θεωρούνται ότι υστερούν στο ζήτημα της προστασίας του περιβάλλοντος. Η ιδέα είναι να συνεχίσουν οι πρόεδροι και οι πρωθυπουργοί να επιστρέφουν ξανά και ξανά σε τέτοιες εκδηλώσεις, αποσπώντας κάθε φορά υψηλότερες δεσμεύσεις.
«Πρέπει να το επαναλαμβάνουμε. Είναι απλά τρομερά βαρετό, αλλά απολύτως απαραίτητο», είπε η Λόρενς Τουμπιάνα, πρώην Γαλλίδα διπλωμάτις και οικονομολόγος, εκ των αρχιτεκτόνων της σύγχρονης κλιματικής πολιτικής.
Ο στόχος, είπε, είναι να οικοδομήσουμε μια αίσθηση αδυσώπητης προόδου, «η προσδοκία ότι αυτό θα συμβεί, είναι απλώς αναπόφευκτο… τότε έχεις τον φόβο ότι αν είσαι εκτός κυκλώματος, αν δεν ευθυγραμμίζεστε με το κίνημα, θα μείνετε στο πλευρό της παγκόσμιας οικονομίας».
Αυτό εξηγεί γιατί μερικοί από τους πιο ισχυρούς άνδρες και γυναίκες στον κόσμο βρέθηκαν στη σκηνή της Γλασκώβης, παρόλο που πολλοί δεν είχαν κάτι καθοριστικό να προσφέρουν.
«Εξαιρετικά ανεπαρκείς» ομιλίες
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο Γάλλος Εμανουέλ Μακρόν, ο Τζόνσον και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έκαναν ομιλίες που δεν σημείωσαν σοβαρή πρόοδο στις υποσχέσεις που ο Γκουτέρες χαρακτήρισε «εξαιρετικά ανεπαρκείς». Μόνο ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι προκάλεσε για λίγο τη συνάντηση με τη δέσμευση να φτάσει στο μηδέν μέχρι το 2070 με ταχεία δράση κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2020.
Ακόμη και με κοινές ομιλίες, οι ηγέτες «διατηρούσαν ζωντανή την προφητεία του Παρισιού», είπε ο Στέφαν Αϊκούτ, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Επινόησε έναν όρο για αυτό το ύφος διπλωματίας – «υπέροχη διακυβέρνηση» – με την ιδέα ότι τα τελετουργικά ενισχύουν ορισμένες συμπεριφορές ή αλλάζουν τις αντιλήψεις για την πραγματικότητα.
Η προσπάθεια να αποτραπεί η καταστροφική κλιματική αλλαγή βασίζεται σε «μια πίστη στη μαγεία… σχεδόν σαν ένα είδος ύπνωσης», είπε. Πρόκειται για «μια κοινωνική πρακτική που χρησιμοποιείται σε πολλά κοινωνικά πλαίσια και παραδοσιακές κοινωνίες» αλλά και στον επιχειρηματικό κόσμο.
«Η ιδέα είναι ότι λέγοντας τις λέξεις, αρχίζεις να πιστεύεις»
Γίνονται συγκεκριμένες ενέργειες στη Γλασκώβη. Πάνω από 100 χώρες υπέγραψαν δέσμευση να σταματήσουν και να αντιστρέψουν την αποψίλωση των δασών έως το 2030, ένα κρίσιμο βήμα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αν και μια που απαιτεί επίσης κάποια αναστολή της δυσπιστίας καθώς η υπόσχεση περιλαμβάνει τη Βραζιλία, όπου η αποψίλωση των δασών έχει φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα από το 2012. διακυβέρνηση του Προέδρου Ζαΐρ Μπολσανάρου.
Μια δεύτερη δέσμευση, επίσης σε περισσότερες από 100 χώρες, επιδιώκει να μειώσει τις παγκόσμιες εκπομπές μεθανίου – τον δεύτερο μεγαλύτερο παράγοντα που συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή μετά το διοξείδιο του άνθρακα – κατά 30% κάτω από τα επίπεδα του 2020 έως το 2030. Και πάλι, αυτή η υπόσχεση περιλαμβάνει παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου όπως η Νιγηρία και τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες του Κόλπου, τα οποία θα έπρεπε να προβούν σε οδυνηρές και απίθανες αλλαγές πολιτικής για να το πραγματοποιήσουν.
Αλλά υπάρχει μια άποψη ότι, ακόμα κι αν ορισμένες από τις υποσχέσεις δεν είναι τόσο αξιόπιστες, τουλάχιστον υπάρχει κίνηση. Η Τουμπιάνα είπε ότι η δέσμευση της Σαουδικής Αραβίας τον περασμένο μήνα για κλιματική ουδετερότητα ως το 2060 ήταν «τρελή» και ότι, στις διαπραγματεύσεις με τους Σαουδάραβες στο Παρίσι το 2015, είχε την αίσθηση ότι «για αυτούς, ήταν κάτι που δεν έπρεπε ποτέ να συμβεί .» Αλλά είπε ότι ένιωσαν «αναγκασμένοι» να αναλάβουν δράση λόγω του τελετουργικού.
«Σχεδιασμένο για να είναι άβολο»
Σε μια συνάντηση τη Δευτέρα που διοργανώθηκε από τους Βρετανούς οικοδεσπότες και υπό την προεδρία του Τζόνσον, μια ομάδα ηγετών από τα μεγαλύτερα ρυπογόνα έθνη, συμπεριλαμβανομένου του Μπάιντεν, του Καναδά Τζάστιν Τριντό, του Μόντι και του Αυστραλού πρωθυπουργού Σκοτ Μόρισον, και των μικρότερων, πιο ευάλωτων εθνών κάθονταν γύρω από ένα τραπέζι και ζήτησαν να κάνουν δίλεπτες ομιλίες σχετικά με τους φόβους τους για την κλιματική καταστροφή. Ήταν ειδικά «σχεδιασμένο για να είναι άβολο» για τους ρυπαίνοντες, δήλωσε βρετανός αξιωματούχος.
Ο Τζο Μπάιντεν ζήτησε συγγνώμη για την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα υπό τον προκάτοχό του, Ντόναλντ Τραμπ, και είπε ότι ο λαός της χώρας του και της πολιτείας του Ντέλαγουερ ήταν δύστροπος όσον αφορά την κλιματική αλλαγή.
«Λοιπόν, όπως λένε στα νότια μέρη της πολιτείας μου, έχουν δει τον Κύριο», είπε ο Μπάιντεν, «και τώρα επιτέλους, επιτέλους, συνειδητοποιούν την αίσθηση του επείγοντος που είστε όλοι».
Οι πλούσιες χώρες έχουν υποσχεθεί εδώ και καιρό στις φτωχές χώρες ότι θα πληρώσουν για το αρχικό τίμημα της πρώιμης εκβιομηχάνισής τους, που έφερε την κλιματική αλλαγή στον κόσμο, παρέχοντας χρήματα για να βοηθήσουν τις φτωχές χώρες να αναπτυχθούν χρησιμοποιώντας λιγότερα ορυκτά καύσιμα. Ο στόχος είναι η παροχή 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως σε χρηματοδότηση για το κλίμα – ένας στόχος που οι πλούσιες χώρες δεν επιτυγχάνουν και τον οποίο οι φτωχές χώρες θέλουν να αυξηθεί δραματικά.
Οι ΗΠΑ δίνουν πολύ λιγότερα σε σύγκριση με το μέγεθος της οικονομίας τους, αλλά αυτή η αποτυχία είναι συλλογική και η Τουμπιάνα είπε ότι ήταν το μοναδικό πιο επικίνδυνο πρόβλημα στις συνομιλίες της Γλασκώβης.
«Θα μπορούσε να διαλύσει τα πάντα».
