Αφού ευχαριστήσω το HellenicMail για την φιλοξενία, θα ξεκινήσω με θέμα το οποίο δεν θα μπορούσε παρά να σχετίζεται με την κατάσταση που επικράτησε το τελευταίο τρίμηνο και τα μέτρα που πάρθηκαν σε μεγάλο τμήμα του πλανήτη. Βιώσαμε παγκοσμίως μια εμπειρία πρωτόγωρη, ακραία, τουλάχιστον για τα μέτρα των πιο πολλών από εμάς, μιας και οι εναπομείναντες με μνήμες από τον 2ο ΠΠ είναι πλέον λιγοστοί.  Παρασυρμένοι από τους ρυθμούς των τελευταίων δεκαετιών της ευμάρειας, της κατακόρυφης ανόδου του βιοτικού επιπέδου, της τεχνολογικής προόδου, θεωρήσαμε λανθασμένα ότι δεν θα αντιμετωπίσουμε άλλη φορά συλλογικές υπαρξιακές απειλές, ούτε θα υπάρξει ανάγκη στέρησης τόσο βασικών ατομικών ελευθεριών.

Όλα αυτά όμως συνέβησαν από τον Μάρτη κι έπειτα, επιπλέον συνέβησαν με σοκαριστική απλότητα και φυσικότητα. Ήρθε το γενικό lockdown, η μερική ή ολική ανάλογα με την χώρα απαγόρευση της κυκλοφορίας, ο εγκλεισμός κι η απομόνωση του κόσμου στις εστίες του. Ήταν εντυπωσιακό το πόσο ξαφνικά κι ομαλά συγχρόνως γύρισε ο διακόπτης και η ζωή πέρασε σαν σε άλλη διάσταση. Συγκριτικά με το μέγεθος της αλλαγής υπήρξαν πολύ λίγες και χαμηλόφωνες οι ενστάσεις κι οι επιφυλάξεις, ακόμη σπανιότερες οι αντιδράσεις εναντίον των μέτρων, γενικά επικράτησε παγκοσμίως μια ομογνωμία πολιτικού και μιντιακού κόσμου και οι πολίτες είτε σκεφτόμενοι λογικά είτε ενεργώντας υπό καθεστώς φόβου δέχτηκαν το περιορισμό των ατομικών ελευθεριών τους.

Δεν θέλω να υπεισέλθω στο αν τα μέτρα ήταν σωστά ή αν υπήρξε «υπεραντίδραση» (overreaction) των πολιτικών ηγεσιών υπό την απειλή της κατάρρευσης των υγειονομικών συστημάτων. Άλλωστε είναι νωρίς ακόμα να γίνει η πλήρης αποτίμηση, καθώς οι παράπλευρες επιπτώσεις των μέτρων μόλις τώρα αρχίζουν να γίνονται ορατές. Αυτό που κι ένας σκεπτικιστής αναγνωρίζει είναι ότι πίσω από την λήψη των μέτρων υπήρχε λογική. Η πολυετής περικοπή εξόδων στα υγειονομικά συστήματα ακόμα και των πιο προηγμένων κρατών υπονόμευσε την δυνατότητά τους να ανταποκριθούν σε σημαντικού μεγέθους υγειομικές κρίσεις. Αυτή η λογική όμως δεν μπορεί να αποτελέσει το τέλος της κουβέντας, το αντίθετο θα πρέπει να μας προβληματίσει.

Κοιτώντας πίσω στην ιστορία, όποτε ερχόμαστε αντιμέτωποι με ακραίες και παράλογες καταστάσεις και αναρωτιόμαστε «μα πώς είναι δυνατό να συνέβαινε αυτο;», αυθόρμητα το μυαλό μας κάνει την βολική σκέψη να δικαιολογήσει τα τεκτενόμενα αποδίδοντάς τα σε κάποιο απλοϊκό σχήμα. Στην καθυστέρηση της εκάστοτε εποχής, στην τρέλα ενός ηγέτη, στην τύχη. Στην πραγματικότητα όμως τα δυσεπίλυτα πρακτικά προβλήματα και οι προσπάθειες λύσεις τους είναι αυτά που συχνά οδηγούν σε παραλογισμούς και ενίοτε σε τραγωδίες. Η ιστορία είναι γεμάτη από οπισθοδρομήσεις, καταστροφές, θηριωδίες που όλες τους «είχαν κάποια λογική», τουλάχιστον στην αρχή και στις προθέσεις τους. Άλλωστε και η Ιερά Εξέταση εξασφάλιζε κοινωνική ειρήνη και ψυχική ισορροπία κατά πως επαίρεται ο Μεγάλος Ιεροεξεταστής στους «Αδερφούς Καραμάζοφ», για να αναφέρω ένα χονδροειδές παράδειγμα.

Η ανθρωπότητα έχει μπει εδω και κάποια χρόνια σε μια κρίσιμη περίοδο λόγω οικονομικών προβλημάτων και γεωπολιτικών ανακατατάξεων. Οπότε οι προκλήσεις αναμένονται να είναι σημαντικές, και οι λύσεις δύσκολες. Θα ακούγοται συνεχώς «λογικές» προτάσεις για διάφορα θέματα από πολιτικούς, τεχνοκράτες, δημοσιογράφους. Το ζητούμενο σε αυτήν την δύσκολη περίοδο είναι να επικρατήσει μια άλλου είδους λογική, η λεγόμενη «κοινή λογική». Για την ακρίβεια το στοίχημα θα είναι να καταφέρει να επιβιώσει και να μην συνθλιβεί ανάμεσα στις πολλές «λογικές» προτάσεις που θα πέφτουν στο τραπέζι. Για το καλό όλων μας, γιατί ως γνωστόν ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές –κι ενίοτε εξόχως λογικές συμπληρώνω εγώ- προθέσεις.

Νίκος Σιδηρόπουλος