Είναι πιο αργά από ότι νομίζεις
Τα κινέζικα γνωμικά είναι απολαυστικά γιατι συχνά περιέχουν κάτι από την ήρεμη, βαθιά βουδιστική κατανόηση του κόσμου.
Ένα από τα πιο γνωστά είναι το «Διασκέδασε, είναι πιο αργά από ότι νομίζεις», το οποίο αναφέρεται στην μικρή διάρκεια της ζωής και στο ενδεχόμενο ενός πρόωρου τέλους της.
Αυτό που με γοητεύει στην συγκεκριμένη παροιμία είναι ότι το δεύτερο τμήμα της έχει κάποιες ενδιαφέρουσες φιλοσοφικές προεκτάσεις.
Μήπως συχνά δεν είναι πιο αργά από ότι νομίζουμε, μήπως συχνά δεν αργούμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει;
Η αλήθεια είναι ότι είτε λόγω περιορισμένων δυνατοτήτων ανάλυσης του ανθρώπινου νου, είτε λόγω πολυπλοκότητας της πραγματικότητας, συχνά αργούμε να αντιληφθούμε την δημιουργία και την γιγάντωση κάποιων προβλημάτων, και όταν επιτέλους συνειδητοποιούμε τι συμβαίνει είναι πλέον αργά να αντιδράσουμε.
Στα πρώτα στάδια της δημιουργίας ενός φαινομένου αδυνατούμε να «ενώσουμε τις τελείες» και να καταλάβουμε τι δημιουργείται εκείνη την στιγμή, μόνο στα τελευταία στάδια αρχίζει να γίνεται ευδιάκριτο αυτό το οποίο θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να έχουμε αποτρέψει πιο νωρίς.
Υπάρχει ένας επιπλέον λόγος για αυτό. Το μυαλό μας απο κατασκευής λειτουργεί γραμμικά και δυσκολεύεται να κατανοήσει μη γραμμικά φαινόμενα.
Στην πραγματικότητα όμως, όσο κι αν μας αρέσει να τα προσεγγίζουμε με γραμμικά μοντέλα, λίγα φαινόμενα είναι γραμμικά.
Κάποια από αυτα αυτά είναι εκθετικά, δηλαδή ο ρυθμός μεταβολής αυξάνεται με τον χρόνο.
Ο Mike Maloney στην εξαιρετική σειρά του για την ιστορία του χρήματος και των νομισμάτων1 χρησιμοποιεί το εξής παράδειγμα για να δείξει την ταχύτητα εξέλιξης ενός εκθετικού φαινομένου: κάποιος βρίσκεται παγιδευμένος σε ένα κλειστό στάδιο που υπάρχει μια σταγόνα νερό, κάθε δευτερόλεπτο η ποσότητα του νερού διπλασιάζεται, αποδεικνύεται οτι ο άτυχος φυλακισμένος θα πνιγεί σε περίπου μια ώρα, ο κίνδυνος δε του νερού που αρχίζει να συσσωρεύεται θα γίνει ορατός μόλις τα τελευταία 5 λεπτά!
Δηλαδή όταν ο άτυχος φυλακισμένος συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο θα είναι πιο αργά από ότι νομίζει.
Ζούμε σε μια εποχή με πολύ μεγάλες προκλήσεις, νομισματικές, οικονομικές, γεωπολιτικές, τελευταία προέκυψαν και θέματα παγκόσμιας υγείας. Το παγκόσμιο σύστημα έτσι όπως οικοδομήθηκε μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, και κυρίως μετά την χρεοκοπία και κατάρρευση του δεύτερου κόσμου στα τέλη της δεκαετίας 80’, δεν μπορεί να λειτουργήσει άλλο.
Σε νομισματικό επίπεδο, σταδιακά η αξιοπιστία του δολάριου έχει διαβρωθεί και ενισχύονται οι τάσεις εκθρονισμού του από παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγών. Αυτό ασκεί ισχυρές πιέσεις στην ούτως ή άλλως ελλειμματική εδώ και δεκαετίες αμερικάνικη οικονομία, ή οποία κατάφερνε αυτό το διάστημα να καλύπτει τα ελλείμματα με την δυνατότητα που της παρείχε η ισχύς του δολαρίου για χωρίς τέλος νομισματική επέκταση.
Το γεύμα μοιάζει να είναι δωρεάν, αλλά στην πραγματικότητα κάθε φορά που οι ΗΠΑ αναγκαζόνται να προχωρήσουν σε μια τέτοια κίνηση ολοένα και πλησιάζουν στο σημείο που δεν θα μπορούν να την επαναλάβουν!
Το τέλος της παντοκρατορίας του δολαρίου θα σημάνει το οικονομικό τέλος των ίδιων των ΗΠΑ, καθώς η αξία του νομίσματος θα κατακρημνιστεί την ώρα που στο εσωτερικό της χώρας θα δημιουργούνται μεγάλες πληθωριστικές τάσεις.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν τελικά να προχωρήσουν σε γενναία περικοπή εξόδων, μεταξύ άλλων απεκδύονται τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα, και αποσύρονται από διάφορα σημεία του πλανήτη αφήνοντας πίσω τους εντάσεις και κενά ασφαλείας.
Το κενό που αφήνουν έρχονται να καλύψουν άλλες δυνάμεις, με προεξέχουσα την νέα αναδυόμενη υπερδύναμη Κίνα. Στο παρελθόν η μετάβαση από την πρωτοκαθεδρία του ενός στην πρωτοκαθεδρία του άλλου ελάχιστες φορές έγινε ειρηνικά, το στοιχείο αυτό προσθέτει επιπλέον ανησυχία στην εποχή μας.
Πολλοί πιστεύουν ότι είναι αναπόφευκτη μια ολομέτωπη σύγκρουση
ΗΠΑ-Κίνας, το μεγάλο ερώτημα είναι αν η ύπαρξη πυρηνικών όπλων θα αποτρέψει τελικά την σύγκρουση ή θα της δώσει απροσδιόριστα καταστροφικές διαστάσεις. Ρόλο καταλύτη στην εξέλιξη των γεγονότων δείχνει να παίζει ένα αναπάντεχο γεγονός, η παγκόσμια υγειονομική κρίση εξαιτίας του κορωνοϊού.
Το τρίμηνο lock-down την άνοιξη επέφερε καίριο πλήγμα στην ήδη εύθραυστη παγκόσμια οικονομία, αλλά και στην ψυχολογία των ανθρώπων. Οι ατομικές ελευθερίες των πολιτών εξ ανάγκης (;) καταπατήθηκαν ακόμα και στις πιο φιλελεύθερες χώρες, και ο κόσμος βρέθηκε να βιώνει μια καθημερινότητα που παρέπεμπε σε καιρό πολέμου ή σε ακραία απολυταρχικά καθεστώτα.
Στο οικονομικό πεδίο, προσωρινή ανακούφιση στην χειμαζόμενη οικονομία αναγκάστηκαν να δώσουν οι κυβερνήσεις μέσω των ανεξάρτητων (ο όρος κατ’ευφημισμόν) κεντρικών τραπεζών.
Αυτή η κίνηση όμως δεν είναι δίχως ρίσκο, είναι τόσο μεγάλη η χρηματοπιστωτική επέκταση που έχει γίνει παγκοσμίως από την κρίση του 2007-2008 κι έπειτα, που υπάρχει ανά πάσα στιγμή ο κίνδυνος να κάνει την εμφάνισή του ο πληθωρισμός. Ο οποίος πληθωρισμός είναι σαν το τζίνι, από την στιγμή που βγει από το μπουκάλι δεν ξαναμπαίνει μέσα.
Σαν να μην έφτανε αυτό, βρισκόμενοι στις αρχές του φθινοπώρου ενόψη νέου κύματος έξαρσης της ασθένειας, είναι πιθανό να έχουμε επανάληψη των περιοριστικών μέτρων με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η εποχή μας θυμίζει λίγο το διάστημα πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Βέβαια η ιστορία δεν εξελίσσεται κυκλικά, ούτε όμως γραμμικά, θα έλεγα εξελίσσεται ελικοειδώς ή αλλιώς ομοιοκαταληκτεί όπως είπε ο Mark Twain. Πριν το 1914 είχε προηγηθεί μια ιδιαίτερα ακμάζουσα περίοδος καποιων δεκαετιών3 χωρίς πολέμους, με αισιοδοξία, με καλλιτεχνική άνθηση, με τεχνολογικές ανακαλύψεις.
Τότε ήταν και η περίοδος της πρώτης παγκοσμιοποίησης, οι οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών είχαν γίνει τόσο αλληλένδυτες που ήταν δύσκολο να φανταστεί κάποιος το σενάριο πολέμου μεταξύ τους, ακόμα κι όταν άρχισαν οι εχθροπραξίες το 1914 οι περισσότεροι πίστευαν ότι θα διαρκούσαν λίγες μέρες.
Επιστρέφοντας στο παρόν, οι προκλήσεις, τα προβλήματα, τα αδιέξοδα του σήμερα δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Υπάρχει μια διάχυτη ανασφάλεια και δεν είναι λίγοι αυτοί που βλέπουν μια τέλεια καταιγίδα να πλησιάζει.
Για άλλη μια φορά μοιάζουμε να βαδίζουμε όλοι μαζί σαν υπνοβάτες προς μια αδιόρατη καταστροφή, την οποία δεν ξέρω αν μπορούμε -ακόμα και να θέλουμε- να αποφύγουμε, γιατί πιθανώς είναι πιο αργά από ότι νομίζουμε.
1 Hidden Secrets of Money – Mike Maloney
2 “Τhere is no such thing as a free lunch”, είναι μια γνωστή ρήση του Βρετανού κριτικού τέχνης John Ruskin
3 Στην Γαλλία η περίοδος απο το 1880 ως το 1914 ονομάστηκε Belle Epoque=Ωραία Εποχή
